Hà Giang không chỉ nổi tiếng với cảnh quan hùng vĩ, những con đèo hiểm trở và mùa hoa tam giác mạch thơ mộng, mà còn là nơi lưu giữ kho tàng văn hóa đa dạng của 19 dân tộc anh em. Trong đó, người Pu Péo ở Bắc Mê – Hà Giang là một cộng đồng rất ít người, mang trong mình nét văn hóa độc đáo, giàu bản sắc nhưng ít được biết đến. Khám phá đời sống, tín ngưỡng, trang phục, ẩm thực và các lễ hội của người Pu Péo sẽ mở ra cho du khách một hành trình mới mẻ, đầy thú vị, giúp hiểu hơn về sự phong phú của văn hóa Hà Giang. Hãy cùng Vé xe Hà Giang khám Phá Văn Hóa Người Pu Péo Ở Bắc Mê – Hà Giang nhé!

1. Giới thiệu về dân tộc Pu Péo ở Bắc Mê - Hà Giang

Người Pu Péo (còn gọi là Ka Beo, Pen Ti Lô Lô) hiện chỉ có khoảng hơn 700 người, được xếp vào nhóm dân tộc rất ít người tại Việt Nam.

Từ lâu theo nhiều nghiên cứu đã xác định rằng người Pu Péo là một trong những cư dân cư trú lâu đời nhất ở vùng núi cực bắc Hà Giang. Đây cũng là một trong số ít tộc người chỉ sinh sống duy nhất ở địa phương này. Người Pu Péo cư trú phần lớn tại xã Phố Là, huyện Đồng Văn, cã Sủng Tráng và Phú Lũng huyện Yên Minh, một số ít tại xã Yên Cường huyện Bắc Mê. Theo số liệu thống kê vào năm 2005 thì có khoảng 602 người Pu Péo sinh sống tại Hà Giang. Đến 31/12/2007 tăng lên khoảng 663 người.

Dân tộc Pu Péo chỉ sinh sống suy nhất tại Hà Giang với số lượng dân cư ít ỏi

Đặc điểm nổi bật: Dù số dân ít ỏi, nhưng người Pu Péo vẫn lưu giữ gần như nguyên vẹn nhiều nét văn hóa cổ truyền, đặc biệt là trong tín ngưỡng, nghi lễ và phong tục hôn nhân.

Chính bởi sự độc đáo này mà khi du lịch Hà Giang, ghé thăm Bắc Mê để tìm hiểu văn hóa người Pu Péo là một trải nghiệm đặc biệt, khác biệt so với những hành trình thông thường.

Xem thêm: Hướng dẫn di chuyển từ Hà Nội - Hà Giang chi tiết nhất năm 2025

2. Đặc trưng văn hóa và đời sống của người Pu Péo

Cũng như đa số các dân tộc khác tại Hà Giang, dân tộc Pu Péo sở hữu những nét văn hoá truyền thống riêng biệt, được truyền từ thế hệ này đến thế hệ khác. Những nét văn hóa độc đáo này đã đóng góp vào kho tàng văn hoá vật thể, phi vật thể của cộng đồng 22 dân tộc ở Hà Giang, tạo nên sức hút cho du lịch địa phương.

Dân tộc Pu Péo cũng là dân tộc lâu đời nhất tại Hà Giang, sở hữu những nét văn hóa đặc trưng riêng biệt

2.1. Đời sống của người Pu Péo ở Bắc Mê - Hà Giang

Người Pu Péo chủ yếu làm nghề thủ công truyền thống đã lưu giữ và truyền lại qua nhiều đời như nghề dệt, đồ mộc, mây tre đan, làm ngói, chăn nuôi… Đối với các gia đình con trâu, con bò được coi là tài sản lớn, vừa để lấy sức kéo vừa là vốn tích lũy. 

Lương thực hàng ngày của người Pu Péo là lúa, gạo và mèn mén. Các ngôi nhà được xây theo hướng Nam và Đông Nam, nhà thường nằm dưới chân các ngọn đồi. Khi chọn đất xây nhà người dân có tập tục đào một cái hố nhỏ ở giữa khu đất rồi bỏ xuống vài hạt ngũ cốc xong úp một chiếc bát lên. Nếu sau ba ngày hạt vẫn còn nguyên thì nơi đây phù hợp cất nhà lên.

Người Pu Péo ở Bắc Mê - Hà Giang rất coi trọng thầy cúng. bất cứ công to việc lớn gì đều cần thầy cúng quyết định sau khi làm lễ cúng tổ tiên

Nhà của người Pu Péo thường có một cửa chính và thêm một cửa phụ bên gian bếp. Bếp cũng chia làm hai phần, một bếp thờ tổ tiên gọi là “bếp thiêng”, bếp còn lại để nấu ăn hàng ngày. Bếp thiêng sẽ đặt một ấm đồng đun nước để dùng trên bàn thờ tổ tiên, mỗi ngày nổi lửa lên một lần, nằm ở phía đông căn nhà. 

Nhà ở

Người Pu Péo thường làm nhà trình tường bằng đất hoặc nhà nửa sàn nửa đất. Những ngôi nhà này vừa mát mẻ vào mùa hè, ấm áp mùa đông, vừa thể hiện sự hòa hợp giữa con người với thiên nhiên núi rừng.

• Cấu trúc: Nhà có 3 – 5 gian, mái lợp cỏ gianh hoặc ngói âm dương. Gian giữa thường đặt bàn thờ tổ tiên, là nơi thiêng liêng nhất.

• Ý nghĩa: Cách bố trí không gian thể hiện nếp sống quây quần, coi trọng gia đình và tín ngưỡng.

Kinh tế

Người Pu Péo sống chủ yếu bằng trồng trọt và chăn nuôi:

• Cây lương thực chính: ngô, lúa nương, khoai, sắn.

• Cây màu: rau xanh, đậu, vừng, lạc.

• Gia súc, gia cầm: trâu, bò, gà, lợn – vừa để phục vụ sinh hoạt, vừa dùng trong nghi lễ.

Ngoài ra, họ còn có nghề đan lát, dệt vải thổ cẩm phục vụ gia đình và trao đổi buôn bán.

Ẩm thực

Ẩm thực người Pu Péo giản dị nhưng mang đậm hương vị núi rừng:

• Các món ăn đặc trưng: mèn mén (ngô xay hấp), rượu ngô, canh thang, thịt gác bếp.

• Phong cách chế biến: Ít dùng dầu mỡ, chủ yếu là luộc, hấp, nướng.

• Ý nghĩa: Thức ăn không chỉ để no mà còn gắn với phong tục cúng lễ, thể hiện lòng thành kính với tổ tiên.

Xem thêm:

- Người Phù Lá ở Hoàng Su Phì – Hà Giang: Nét đẹp văn hóa độc đáo giữa núi rừng Tây Bắc

- Khám phá văn hóa lễ hội của người Giáy ở Yên Minh - Hà Giang

- Mùa hoa dã quỳ Hà Giang – Khi cao nguyên đá khoác lên mình chiếc áo vàng rực rỡ

- Kinh Nghiệm Khám Phá Phó Bảng Hà Giang Tự Túc – Hành Trình Trở Về Miền Ký Ức

2.2. Văn hóa cộng đồng của người Pu Péo

Người Pu Péo được biết đến là chủ nhân của những chiếc trống đồng từ thời xa xưa còn được sưu tầm và lưu giữ đến ngày nay. Tuy nhiên cho đến hiện nay văn hóa trống đồng của dân tộc này đã mai một, không còn được sử dụng trong các lễ hội. Chỉ còn một vài lễ hội nổi bật như lễ cúng Thần Rừng và những loại vật dụng thiêng có ý nghĩa còn phổ biến trong các gia đình đó là những chiếc ấn đồng, nồi đồng, chậu đồng hay đầu sư tử khắc bằng đá để ở cổng ra vào.

Một số lễ hội của dân tộc Pu Péo vẫn được lưu giữ và truyền lại, tuy nhiên phần nhiều đã bị mai một

Trong các mối quan hệ gia đình, dòng họ và làng bản, người Pu Péo không quá chú trọng hình thành khu vực riêng mà sống xen kẽ, gần gũi với các tộc người khác. Mặc dù đã có lịch sử định cư lâu đời nhưng bản làng của dân tộc này thường xuyên phân tán, chỉ bao gồm khoảng 5 - 7 hộ. Điều này cho thấy tính cố kết làng xã của người Pu Péo không cao. 

Tính cố kết văn hóa làng xã của Người Pu Péo ở Bắc Mê - Hà Giang không cao nên thường xuyên tách làng xóm, dẫn tới dân số của dân tộc này không thể tăng nhanh

Tuy nhiên mối quan hệ trong dòng họ đối với người Pu Péo ở Bắc Mê - Hà Giang lại rất gắn kết, lấy huyết thống của người cha để kết nối với người thân. Các dòng họ phổ biến của người Pu Péo như Củng, Tráng, Lù, Lèng, Vàng, Thào, Chúng, Lùng, Pủ, Pề... Mô hình gia đình của họ cũng là một vợ một chồng, có thể chung sống từ 2-3 thế hệ, người cha là người trụ cột và nắm giữ quyền quyết định trong gia đình. 

Chế độ phụ hệ với vị trí cao nhất của nam giới được người Pu Péo tôn trọng, lưu truyền qua nhiều đời

Tuy nhiên, dân tộc Pu Péo sẽ chấp nhận cuộc hôn nhân cận huyết giữa con cô – con cậu, con dì – con già. Ví dụ con trai của chị hoặc em gái có thể lấy con gái của anh em trai. Tuy nhiên con trai của anh, em trai lại không được kết hôn với con gái của chị em gái. Bên cạnh đó nếu vợ chết thì chồng có thể lấy chị hoặc em gái của vợ nhưng lại không cho phép hai anh em trai kết hôn với hai chị em gái. Đến hiện nay một số vấn đề như ép hôn, tảo hôn để duy trì “nội hôn tộc người” cũng đã được hạn chế bởi nỗ lực của nhà nước nhằm thay đổi các quan niệm và hủ tục của đồng bào thiểu số.

Người Pu Péo có một số lễ hội rất đặc sắc:

Lễ cúng thần rừng

• Tổ chức vào đầu năm hoặc trước mùa vụ.

• Thầy cúng chủ trì, dân làng cùng tham gia.

• Lễ vật gồm gà, rượu, xôi…

• Ý nghĩa: Cầu mùa màng bội thu, sức khỏe cho cả bản.

Lễ hội mùa xuân

• Diễn ra sau Tết Nguyên Đán.

• Các hoạt động: múa, hát dân ca, ném pao, đánh yến.

• Đây là dịp trai gái làm quen, tìm bạn đời.

Lễ mừng cơm mới

• Tổ chức vào mùa gặt.

• Người Pu Péo dâng những hạt ngô, hạt lúa đầu tiên lên tổ tiên.

• Ý nghĩa: Biết ơn thiên nhiên và cầu mong năm sau mùa màng tươi tốt.

2.3 Tín ngưỡng của người Pu Péo

Tín ngưỡng của người Pu Péo tin vào sự tồn tại của ba thế giới. Ngoài thế giới thực thì thế giới của các thần linh ngoài các vị thần còn tồn tại những người trời. Còn thế giới thứ ba là nơi sinh sống của những con người tí hon, chỉ bé bằng ngón tay. Thời gian tại thế giới thực và hai thế giới kia luôn ngược nhau. 

Quan niệm về thế giới quan và tín ngưỡng của Người Pu Péo ở Bắc Mê - Hà Giang rất khác biệt so với các dân tộc thiểu số khác

Trong truyền thuyết thì vật linh thiêng của người Pu Péo là quả bầu - vật đã cứu sống tổ tiên họ. Vì thế khi hành lễ, người thầy cúng sẽ cầm trên tay một quả bầu để thể hiện lòng thành kính.

Người Pu Péo có đời sống tâm linh rất phong phú.

Thờ cúng tổ tiên

• Mỗi gia đình đều có bàn thờ ở gian giữa.

• Họ quan niệm tổ tiên luôn phù hộ, bảo vệ con cháu.

• Các ngày lễ, tết, giỗ đều có nghi lễ dâng cúng trang trọng.

Thờ thần rừng, thần núi

Do sống gần thiên nhiên, người Pu Péo tin vào thần rừng, thần núi, thần nước – những đấng bảo vệ bản làng, mùa màng.

• Họ có những ngày cấm kỵ vào rừng để thể hiện sự tôn kính.

• Trước mùa vụ, thường làm lễ cầu mùa, cầu mưa thuận gió hòa.

Tín ngưỡng vòng đời

• Sinh nở: Khi phụ nữ sinh con, có nhiều kiêng kỵ để bảo vệ mẹ và bé.

• Hôn nhân: Đám cưới Pu Péo thường có các nghi thức cầu phúc, cúng tổ tiên.

• Tang lễ: Người chết được coi là về với tổ tiên, nên tang lễ được tổ chức chu đáo, có nhiều nghi lễ đặc biệt.

2.4 Trang phục của người Pu Péo

Trang phục nữ của người Pu Péo ở Bắc Mê - Hà Giang không có nhiều hoạt tiết hoa văn cầu kỳ, rực rỡ như dân tộc Lô Lô hay mang màu sắc nổi bật như dân tộc Mông, Dao... Tông màu chủ đạo của trang phục và hoa văn là màu đỏ và xanh. 

Theo quan niệm của tộc người này, màu đỏ tượng trưng cho người đàn ông, cũng đồng thời là sự tôn trọng của người phụ nữ dành cho người cha, người chồng, người trụ cột trong gia đình. Ngay cả trong quá trình may trang phục, màu đỏ cũng luôn được ưu tiên khâu trước. Còn màu xanh đại diện cho người phụ nữ, là nét nhẹ nhàng và sự tinh tế, thướt tha.

Nhìn vào kiểu tóc du khách sẽ biết được những người phụ nữ đã kết hôn hay chưa. Các thiếu nữ thường vấn tóc quanh đầu, bên ngoài là vành khăn màu tím sẫm. Còn các thiếu phụ thì búi tóc trước trán, có giắt thêm một chiếc lược gỗ bên trên, lược cong cong như hai chiếc sừng. Ngoài ra trong các dịp lễ tết thiếu phụ cũng có thể đội khăn màu sắc hơn để tiếp khách, với các hoa văn xếp liền nhau. 

Trang phục của nam giới lại rất đơn giản, phù hợp để vận động và làm việc

Ngoài ra, người Pu Péo ở Bắc Mê - Hà Giang cũng dùng trang sức chủ yếu bằng bạc, đi chung với những bộ trang phục truyền thống. Trên trang sức cũng mang những nét hoa văn đặc trưng cho văn hóa dân tộc. Ngoài ra phụ nữ Pu Péo còn sử dụng thêm hạt cườm các màu, mài nhẵn bằng kim loại tạo thành những vòng tay, dây chuyền, nhẫn đẹp mắt.

Trang phục của người Pu Péo vẫn nổi bật giữa các du khách miền xuôi

Khác với trang phục phái nữ, trang phục nam giới được may rất đơn giản. Đàn ông Pu Péo chủ yếu mặc loại quần áo nhuộm màu chàm hoặc áo xanh cùng quần đen. Áo sẽ dài đến quá đầu gối, vạt trước áo ngắn hơn vạt sau khoảng 15cm, có phần cúc cài ở bên sườn và dưới vai. Ông tay được may rộng để dễ dàng làm việc.

Người Pu Péo có trang phục truyền thống rất độc đáo, mang đậm sắc màu tươi sáng.

Trang phục nữ

• Áo: Áo dài xẻ ngực, thường màu chàm hoặc đen, được thêu hoa văn rực rỡ ở cổ, tay và gấu áo.

• Váy: Váy xòe rộng, nhiều nếp gấp, điểm nhấn là hoa văn thổ cẩm với màu đỏ, vàng, xanh.

• Khăn đội đầu: Phụ nữ Pu Péo quấn khăn màu đen hoặc xanh, trang trí thêm sợi chỉ đỏ, tượng trưng cho sự may mắn.

• Trang sức: Thường dùng bạc như vòng cổ, vòng tay, nhẫn – không chỉ làm đẹp mà còn mang ý nghĩa phong thủy, bảo vệ khỏi tà ma.

Trang phục nam

• Đơn giản hơn nữ giới, gồm áo dài xẻ ngực, quần chàm.

• Nam giới ít dùng hoa văn, chủ yếu dùng màu tối để thuận tiện cho lao động.

Ngày nay, trang phục truyền thống thường chỉ mặc trong dịp lễ, tết, cưới hỏi. Nhưng với du khách, đây là cơ hội để chiêm ngưỡng và trải nghiệm vẻ đẹp tinh tế của nghệ thuật thổ cẩm Pu Péo.

Có thể bạn quan tâm: du học Hàn Quốc, lịch thi topik 2025, du học thạc sĩ Hàn Quốc

3. Văn nghệ dân gian và tri thức bản địa

3.1. Âm nhạc, múa hát

• Người Pu Péo có nhiều làn điệu dân ca, gắn với đời sống lao động, tình yêu, lễ hội.

• Nhạc cụ: sáo, khèn, trống.

• Múa thường thể hiện động tác lao động hoặc mô phỏng thiên nhiên.

3.2. Tri thức bản địa

• Người Pu Péo có kinh nghiệm trồng trọt trên nương, chọn giống ngô, lúa phù hợp.

• Biết dùng cây cỏ làm thuốc chữa bệnh.

• Có tập tục xem ngày tốt xấu dựa theo quan niệm truyền thống.

4. Người Pu Péo trong đời sống hiện đại

4.1. Những thay đổi

• Nhiều gia đình đã xây nhà kiên cố hơn.

• Thanh niên ngày nay mặc trang phục hiện đại, chỉ mặc đồ truyền thống khi lễ hội.

• Trẻ em được đi học, tiếp cận kiến thức mới.

4.2. Bảo tồn văn hóa

• Người Pu Péo được Nhà nước đưa vào diện cần bảo tồn khẩn cấp vì dân số rất ít.

• Nhiều dự án gìn giữ tiếng nói, chữ viết, lễ hội và nghề dệt truyền thống đang được triển khai.

 Khi du khách đến Bắc Mê, tham gia trải nghiệm cùng người Pu Péo, cũng là cách góp phần bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc thiểu số.

5. Kinh nghiệm du lịch khám phá văn hóa Pu Péo ở Bắc Mê

• Thời điểm đẹp: Tháng 9 – 11 (mùa lúa chín, thời tiết dễ chịu) và dịp lễ hội mùa xuân.

• Cách di chuyển: Từ Hà Giang thành phố, đi xe máy hoặc ô tô theo quốc lộ đến Bắc Mê.

• Hoạt động nên trải nghiệm:

  • Tham gia lễ hội cúng rừng (nếu có dịp).

  • Mặc thử trang phục Pu Péo, chụp ảnh lưu niệm.

  • Thưởng thức món ăn truyền thống: mèn mén, rượu ngô, thịt gác bếp.

  • Giao lưu văn nghệ cùng người dân bản địa.

6. Giá trị nhân văn và du lịch của văn hóa Pu Péo

• Với khoa học: Là kho tàng văn hóa đặc sắc cần được nghiên cứu.

• Với cộng đồng: Là niềm tự hào và bản sắc dân tộc của người Pu Péo.

• Với du lịch Hà Giang: Là sản phẩm văn hóa độc đáo, hấp dẫn du khách trong nước và quốc tế.

7. Di chuyển từ Hà Nội đến Hà Giang như thế nào?

Nếu di chuyển bằng xe khách tuyến Hà Nội - Hà Giang thì sẽ mất khoảng 6 – 7 tiếng. Đây là phương tiện phổ biến bởi mức giá phải chăng, an toàn và phù hợp với đa số du khách.

Một số nhà xe được nhiều bạn chọn như xe Quang Giang, xe Ngọc Cường, xe Ngọc Sơn,  nhà xe Bằng Phấn, xe Quang Đạo, xe Quang Nghị, xe Đăng Quang, xe Vĩnh Thiện hay xe Quang Tuyến. Các hãng xe có xe giường nằm và ghế ngồi cho du khách lựa chọn. Ngoài ra bạn cũng có thể tìm xe limousine ít chỗ, riêng tư hơn. Tuy nhiên nếu bạn say xe thì nên cân nhắc nhé vì thường các bác tài xe khách thường chạy khá "lụa" chứ không êm như bác tài theo tour Hà Giang suốt chuyến đâu. Thêm nữa là sau khi đến thành phố Hà Giang bạn sẽ phải chuyển sang xe khách khác hoặc tự thuê xe máy. 

Xem thêm: Vé xe Hà Nội Hà Giang

Nếu bạn đi theo nhóm, gia đình thì có thể lựa chọn thuê xe du lịch loại 4 chỗ, 7 chỗ ,16 chỗ. Trong đó, thuê xe du lịch 16 chỗ là tốt nhất vì chỗ ngồi thoải mái hơn hẳn và lái xe thông thạo đường hơn, nhất là đường đi Sapa khá dài và quanh co, dễ gây mệt mỏi.

Xem thêm: Cho thuê xe Ô tô du lịch 16 chỗ Hà Giang và trên Toàn Quốc

Khi xe đã cập bến xe Hà Giang, du khách tiếp tục di chuyển đến Quản Bạ Hà Giang bằng cách thuê xe máy. Tại Hà Giang cho thuê chủ yếu hai loại xe số và xe tay gôn phù hợp với địa hình đồi núi. Mức giá thuê xe dao động 150.000đ – 200.000đ/ xe. 

Xem thêm: Dịch vụ thuê xe máy hà giang

Người Pu Péo ở Bắc Mê – Hà Giang là một trong những cộng đồng dân tộc ít người nhưng giàu bản sắc văn hóa. Từ ngôn ngữ, trang phục, phong tục, tín ngưỡng đến các lễ hội đều mang màu sắc riêng, góp phần làm nên sự đa dạng văn hóa Hà Giang. Hành trình khám phá văn hóa Pu Péo không chỉ giúp du khách hiểu thêm về cuộc sống nơi núi rừng mà còn góp phần gìn giữ và phát huy giá trị truyền thống quý báu này.

Nếu bạn yêu thích trải nghiệm văn hóa nguyên sơ, hãy một lần đến Bắc Mê, gặp gỡ người Pu Péo để cảm nhận sự chân chất, hiếu khách và độc đáo của dân tộc nhỏ bé nhưng giàu bản sắc này.