Hoàng Su Phì – Hà Giang không chỉ nổi tiếng với những thửa ruộng bậc thang hùng vĩ mà còn là nơi sinh sống của nhiều cộng đồng dân tộc thiểu số giàu bản sắc, trong đó có người Phù Lá. Dù dân số ít ỏi, nhưng người Phù Lá ở Hoàng Su Phì lại lưu giữ được nhiều nét văn hóa truyền thống độc đáo, từ kiến trúc nhà ở, trang phục, lễ hội đến phong tục tín ngưỡng. Chính điều này khiến du khách khi đặt chân đến Hà Giang không khỏi tò mò và muốn khám phá sâu hơn về cuộc sống, văn hóa của tộc người đặc biệt này. Hãy cùng Vé xe Hà Giang tìm hiểu thêm về người Phù Lá ở Hoàng Su Phì – Hà Giang: Nét đẹp văn hóa độc đáo giữa núi rừng Tây Bắc

1. Người Phù Lá là ai? Nguồn gốc và phân bố tại Hà Giang như thế nào?

Người Phù Lá (còn được gọi với một số tên khác như Xá Phó, Pu Nà, Bồ Khô Pạ) là một trong những dân tộc có số dân ít ở Việt Nam. Theo thống kê dân số gần đây, dân số Phù Lá chỉ khoảng vài chục nghìn người, sống rải rác chủ yếu tại các tỉnh Lào Cai, Hà Giang, Lai Châu, Yên Bái.

Người dân đồng bào dân tộc Phù Lá chủ yếu tập trung sinh sống tại xã biên giới Bản Máy (thuộc huyện Hoàng Su Phì) với khoảng 34 hộ dân và 175 nhân khẩu. Ở đây, cộng đồng người Phù Lá được gọi với cái tên khác là Hoa Si Pan, sống hòa nhập với các dân tộc lân cận như người nùng, người Mông, người Dao ở Hà Giang. Ngoài những khó khăn về kinh tế, cộng đồng dân tộc thiểu số này cũng đang phải đối mặt với nhiều thách thức trong quá trình bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống.

Các nhà nghiên cứu cho rằng người Phù Lá có nguồn gốc từ các nhóm cư dân di cư từ phương Bắc xuống, có mối liên hệ gần gũi với các dân tộc thuộc nhóm ngôn ngữ Tạng – Miến.

Người dân Phù Lá tại Hà Giang có số lượng rất hạn chế, sống tập trung thành từng bản nhỏ

Xem thêm: Hướng dẫn di chuyển từ Hà Nội - Hà Giang chi tiết nhất năm 2025

2. Đời sống thường ngày của người Phù Lá ở Hoàng Su Phì

2.1. Đói nghèo đeo bám người Phù Lá 

Bước vào bản của những hộ dân người Phù Lá ở Hoàng Su Phì - Hà Giang  bạn sẽ thấy các ngôi nhà đất trình tường quen thuộc của đồng bào dân tộc thiểu số ở nơi đây. Dân tộc Phù Lá sống tập trung dưới thung lũng những chân núi, như “lòng chảo” giữa rừng Hà Giang. Những làn khói bếp vẫn lặng lẽ bốc lên từ những nóc nhà Phù Lá. Nhưng điểm đặc trưng dân tộc này là chỉ ăn hai bữa một ngày, vào 9h sáng và 3h chiều thay vì 3 bữa như những dân tộc khác.

Cuộc sống của người Phù Lá tại Hà Giang vẫn còn rất nhiều hạn chế, thiếu thốn và khó khăn chồng chất

Đến đây bạn nên tìm gặp ông Sùng Sào Chín, ông là đảng viên duy nhất đại diện cho cộng đồng người Phù Lá cũng đồng thời là người cao tuổi được người dân tin tưởng, tín nhiệm. Ông rất nhiệt tình với du khách, đặc biệt là những người muốn tìm hiểu về văn hóa của cộng đồng tộc người Phù Lá. Ông là một trong số ít những người Phù Lá ở Hoàng Su Phì - Hà Giang thông thạo tiếng phổ thông. Trò chuyện với ông du khách sẽ được nghe về những khó khăn mà người dân ở đây gặp phải, chuyện trồng ngô, cấy lúa, chuyện mùa màng thất bát, chuyện chăn nuôi mà chẳng đến đâu… Vô vàn những câu chuyện đời thường nhưng qua lời kể của ông lại trở nên hấp dẫn vô cùng.

Những người Phù Lá ở Hoàng Su Phì - Hà Giang dù cuộc sống khó khăn nhưng vẫn luôn nở nụ cười trên môi và nồng hậu tiếp đón du khách

Người dân Phù Là chỉ sống với nguồn duy nhất là nông nghiệp, quanh năm với nương ngô, ruộng lúa, chăn nuôi thêm vài con trâu, bò, gà, lợn... Nhiều gia đình vẫn chẳng đủ ăn chứ đừng nói gì đến việc có cuộc sống đủ đầy. Trong nhà chỉ cần có một chiếc tivi là đã hạnh phúc lắm rồi. Theo lời kể của cán bộ địa phương: “37 hộ với 157 nhân khẩu thì có tới 20 hộ nghèo, 10 hộ cận nghèo, chỉ có 7 hộ không nghèo thôi nhà báo ạ”. Thế mới thấy người dân ở đây đã phải trải qua cuộc sống khó khăn như thế nào.

Xem thêm: Bật mí kinh nghiệm thuê xe 16 chỗ đi Hoàng Su Phì Hà Giang mới nhất

2.2. Ước mong một cuộc sống đủ đầy

Vì cuộc sống quá đỗi thiếu thốn và khó khăn, thế nên nhiều người Phù Lá chỉ có mong ước giản đơn là có thêm thu nhập, để mua thức ăn, rồi mua những vật dụng thiết yếu cho cuộc sống của gia đình, có tiền cho con cái đi học… Như vậy đã là hạnh phúc lắm rồi.

Những đứa trẻ Phù Lá lớn lên trong hoàn cảnh khó khăn, thiếu thốn nhưng vẫn nỗ lực học tập để tìm thấy con đường tương lai tươi sáng hơn

Những năm gần đây, kinh tế Hà Giang đã có nhiều khởi sắc. Nhờ du lịch đi lên, các du khách đến khám phá bản làng dân tộc thiểu số ở Hoàng Su Phì ngày càng nhiều. Nhờ vậy cũng đã giúp người dân có thêm thu nhập, bán những mặt hàng thủ công cho du khách, cho thuê chỗ cho du khách ở qua đêm… Một phần trong cuộc sống của người dân Phù Lá đã được cải thiện đáng kể, những cơ sở hạ tầng phục vụ cơ bản cho cuộc sống đã được địa phương hỗ trợ. Vì thế chúng ta hoàn toàn có thể tin tưởng rằng, trong những năm tiếp theo kinh tế tại đây cũng sẽ được cải thiện hơn nữa, chất lượng cuộc sống của tất cả các hộ gia đình được nâng cao.

Với nụ cười luôn nở trên môi, chúng ta có thể tin rằng những điều tốt đẹp chắc chắn sẽ đến với cộng đồng người Phù Lá Hà Giang

2.3. Nghề nông và canh tác

Người Phù Lá sinh sống chủ yếu bằng nông nghiệp, đặc biệt là trồng lúa trên ruộng bậc thang – một hình thức canh tác đặc trưng ở Hoàng Su Phì. Ngoài ra, họ còn trồng ngô, sắn, thảo quả, chè Shan tuyết cổ thụ – những loại cây gắn liền với vùng núi Hà Giang.

Đàn ông thường đảm nhận việc làm nương, phát rẫy, trong khi phụ nữ lo việc cấy lúa, thu hoạch và chăm sóc gia đình.

2.4. Chăn nuôi và thủ công

Ngoài trồng trọt, người Phù Lá còn chăn nuôi trâu, bò, lợn, gà để phục vụ nhu cầu sinh hoạt và lễ cúng. Một số gia đình còn biết nghề dệt vải, rèn nông cụ, đan lát – tạo nên sự đa dạng trong đời sống kinh tế.

2.5. Kiến trúc nhà ở

Nhà của người Phù Lá thường là nhà sàn hoặc nhà trình tường. Vật liệu chủ yếu lấy từ thiên nhiên: gỗ rừng, đất nện, đá cuội. Nhà có kết cấu đơn giản, bền chắc, thích hợp với khí hậu lạnh giá vùng cao. Không gian trong nhà thường có bếp lửa đặt ở giữa, vừa để sưởi ấm vừa là nơi quây quần sinh hoạt gia đình.

Xem thêm: Khám phá văn hóa lễ hội của người Giáy ở Yên Minh - Hà Giang

3. Quá trình gìn giữ văn hóa của người Phù Lá ở Hoàng Su Phì - Hà Giang

3.1. Văn hóa lâu đời của người Phù Lá

Vì đã có lịch sử cư trú lâu đời tại Hà Giang nên dân tộc Phù Lá sở hữu những nét văn hóa độc đáo và đa dạng. Từ những nghề truyền thống đến nếp sống sinh hoạt hàng ngày, văn hóa tín ngưỡng… đều có sắc màu riêng. Dù hiện tại kinh tế tại địa phương vẫn còn rất hạn chế nhưng đồng bào dân tộc Phù Lá hết sức nỗ lực để bảo tồn, gìn giữ được bản sắc văn hóa truyền thống của mình. Nổi bật nhất phải kể đến kiến trúc làm nhà ở, nghề đan lát và thêu thùa, trang trí trang phục truyền thống.

Cuộc sống dần dần được cải thiện chính là sự đền đáp xứng đáng cho những nỗ lực của người Phù Lá

Hầu hết trang phục mặc hàng ngày cho đến những đồ truyền thống cho dịp lễ tết đều được người phụ nữ Phù Lá tự tay khâu vá. Ngay từ khi còn nhỏ họ đã được mẹ, được bà chỉ dạy cách dệt vải, khâu vá, cách tạo nên những bộ trang phục đẹp nhất. Từng đường kim mũi chỉ đều được họ trau chuốt tỉ mỉ, cần cù ngày qua ngày dệt nên. Trang phục của cả gia đình sẽ được người vợ, người mẹ dành công sức và tình yêu thương để thực hiện. Do đó mỗi bộ trang phục mà người Phù Lá ở Hoàng Su Phì - Hà Giang khoác lên trên mình đều thể hiện lòng tự hào và sự khéo léo của người phụ nữ trong gia đình.

Những người phụ nữ Phù Lá tự tay dệt nên các bộ trang phục với màu sắc nổi bật, rực rỡ

Bên cạnh trang phục Phù Lá còn có một kho tàng âm nhạc dân gian đặc sắc như hát kể, hát giao duyên, sáo cúc kẹ, kèn lá... Những loại hình dân gian này được lưu truyền trong cộng đồng từ đời này qua đời khác, do các bậc cao niên truyền dạy lại cho con cháu. Đến hiện tại rất may mắn là các thế hệ sau của tộc người Phù Lá vẫn gìn giữ những nét đẹp văn hòa này một cách trọn vẹn.

3.2. Những khó khăn trong quá trình gìn giữ văn hóa của người Phù Lá ở Hoàng Su Phì - Hà Giang

Cùng với quá trình phát triển kinh tế và hòa nhập cộng đồng, việc khôi phục và giữ gìn những bản sắc văn hóa của dân tộc Phù Lá đã gặp những khó khăn nhất định. Một bộ phận người trẻ không còn am hiểu về những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, không còn thành thạo tiếng hát, điệu múa truyền thống… 

Những đứa trẻ người Phù Lá ở Hoàng Su Phì - Hà Giang lớn lên là hi vọng về cuộc sống tươi sáng hơn và cũng là thế hệ tiếp nối những truyền thống ngàn đời của tộc

Bên cạnh đó để phát triển kinh tế, địa phương đã tạo điều kiện cho nhiều bạn trẻ rời quê hương lên thành phố làm việc. Vì thế tại địa phương chủ yếu là người già, trẻ em nên cũng rất khó để gìn giữ những phong tục tập quán vốn có. Đây chính là một trong những thử thách lớn nhất mà dân tộc này phải vượt qua trong quá trình hòa nhập, hướng đến mục tiêu phát triển nhưng không làm mất đi bản sắc vốn có.

Những lễ hội hàng năm vẫn được người Phù Lá tổ chức để gìn giữ, phát huy tục lệ tổ tiên để lại

Xem thêm: Khám Phá Văn Hóa Truyền Thống Người Lô Lô Hà Giang – Bức Tranh Sắc Màu Giữa Cao Nguyên Đá

4. Văn hóa và bản sắc của người Phù Lá ở Hoàng Su Phì

4.1. Ngôn ngữ

Người Phù Lá có tiếng nói riêng thuộc nhóm ngôn ngữ Tạng – Miến, nhưng chữ viết hiện nay hầu như không còn được sử dụng. Trong giao tiếp hàng ngày, họ thường dùng song song tiếng Phù Lá và tiếng phổ thông, đồng thời cũng biết tiếng của các dân tộc lân cận như Mông, Dao, Nùng.

4.2. Trang phục truyền thống

Trang phục truyền thống của người Phù Lá rất đặc sắc và tinh tế:

• Nữ giới thường mặc áo dài màu chàm hoặc đen, có thêu hoa văn sặc sỡ trên tay áo và ngực áo. Họ đội khăn hoặc mũ thêu, đeo nhiều vòng bạc, hạt cườm.

• Nam giới mặc áo ngắn, quần rộng, thường đơn giản hơn nhưng vẫn giữ nét riêng.

Đặc biệt, phụ nữ Phù Lá ở Hoàng Su Phì rất khéo tay trong việc thêu hoa văn hình học và hoa lá – thể hiện quan niệm về vũ trụ, thiên nhiên.

4.3. Ẩm thực

Ẩm thực của người Phù Lá mang đậm hương vị núi rừng. Một số món ăn tiêu biểu:

• Thắng cố, rượu ngô, thịt treo gác bếp – món ăn phổ biến trong lễ hội.

• Các món rau rừng, măng chua, cá suối nướng – gần gũi, giản dị.

• Rượu ngô là thứ không thể thiếu trong các dịp trọng đại.

4.4. Phong tục hôn nhân

Trong hôn nhân, người Phù Lá có tục cưới hỏi nhiều lễ nghi: dạm hỏi, ăn hỏi, cưới chính thức. Nhà trai phải mang lễ vật sang nhà gái, thường là lợn, gà, rượu và bạc trắng. Hôn nhân được coi trọng, thể hiện sự gắn kết giữa hai gia đình, hai dòng họ.

4.5. Tín ngưỡng và lễ hội

Người Phù Lá tin vào đa thần, thờ cúng tổ tiên và thần linh núi rừng. Trong năm, họ có nhiều lễ cúng quan trọng:

• Lễ cúng ruộng: cầu mùa màng bội thu.

• Lễ Tết mùa xuân: dịp sum vầy, khởi đầu năm mới.

• Lễ cúng bản: cầu an, xua đuổi tà ma, giữ cho dân bản khỏe mạnh.

Các lễ hội thường gắn liền với nhạc cụ truyền thống, múa hát, trò chơi dân gian – tạo nên không khí vui tươi, đoàn kết.

5. Vai trò của người Phù Lá trong văn hóa Hà Giang

Người Phù Lá, cùng với các dân tộc Mông, Dao, Nùng, La Chí, Cờ Lao… đã góp phần tạo nên sự đa dạng văn hóa của Hoàng Su Phì và Hà Giang. Bản sắc riêng của họ không chỉ lưu giữ trong đời sống cộng đồng, mà còn trở thành điểm nhấn để phát triển du lịch văn hóa – du lịch cộng đồng.

Ngày nay, nhiều du khách đến Hoàng Su Phì không chỉ để ngắm ruộng bậc thang, mà còn để trải nghiệm đời sống của đồng bào dân tộc, trong đó có người Phù Lá. Việc bảo tồn văn hóa Phù Lá cũng là cách để nâng cao đời sống tinh thần và thu nhập cho bà con nơi đây.

6. Du lịch cộng đồng gắn với người Phù Lá ở Hoàng Su Phì

Các bản làng người Phù Lá như Bản Luốc, Sán Sả Hồ, Tân Tiến… đang dần trở thành điểm đến hấp dẫn của du lịch Hà Giang.

• Du khách có thể trải nghiệm ngủ homestay trong nhà sàn, cùng ăn uống, cùng tham gia sinh hoạt với người Phù Lá.

• Tham gia lễ hội mùa gặt, hội cúng bản để hiểu thêm tín ngưỡng dân gian.

• Học cách dệt vải, thêu hoa văn cùng phụ nữ trong bản.

• Thưởng thức ẩm thực truyền thống như rượu ngô men lá, cá suối nướng, thịt treo gác bếp.

Mô hình du lịch cộng đồng vừa giúp bảo tồn văn hóa, vừa tạo sinh kế bền vững cho người dân.

7. Những thách thức trong việc bảo tồn văn hóa Phù Lá

Tuy nhiên, văn hóa của người Phù Lá ở Hoàng Su Phì cũng đang đứng trước nhiều thách thức:

• Nguy cơ mai một ngôn ngữ do giới trẻ ít sử dụng tiếng mẹ đẻ.

• Trang phục truyền thống ít được mặc thường xuyên, chỉ còn xuất hiện trong lễ hội.

• Tập quán sinh hoạt có nguy cơ bị hòa tan trong đời sống hiện đại.

Để bảo tồn, cần có sự chung tay của chính quyền địa phương, các tổ chức văn hóa và cộng đồng du lịch.

8. Kinh nghiệm khám phá bản làng người Phù Lá ở Hoàng Su Phì

Nếu bạn là du khách yêu thích trải nghiệm văn hóa bản địa, khi đến Hoàng Su Phì hãy dành thời gian ghé thăm các bản làng Phù Lá. Một số lưu ý:

• Thời điểm đẹp nhất: từ tháng 9 – 10 (mùa lúa chín), hoặc tháng 3 (mùa xuân hoa nở, nhiều lễ hội).

• Trang phục: nên mang theo áo ấm, giày leo núi vì đường đi khá dốc.

• Ứng xử văn hóa: tôn trọng tập quán, xin phép trước khi chụp ảnh người dân.

• Homestay: có thể ở cùng gia đình người Phù Lá để trải nghiệm đời sống thực.

9. Di chuyển từ Hà Nội đến Hà Giang như thế nào?

Nếu di chuyển bằng xe khách tuyến Hà Nội - Hà Giang thì sẽ mất khoảng 6 – 7 tiếng. Đây là phương tiện phổ biến bởi mức giá phải chăng, an toàn và phù hợp với đa số du khách.

Một số nhà xe được nhiều bạn chọn như xe Quang Giang, xe Ngọc Cường, xe Ngọc Sơn,  nhà xe Bằng Phấn, xe Quang Đạo, xe Quang Nghị, xe Đăng Quang, xe Vĩnh Thiện hay xe Quang Tuyến. Các hãng xe có xe giường nằm và ghế ngồi cho du khách lựa chọn. Ngoài ra bạn cũng có thể tìm xe limousine ít chỗ, riêng tư hơn. Tuy nhiên nếu bạn say xe thì nên cân nhắc nhé vì thường các bác tài xe khách thường chạy khá "lụa" chứ không êm như bác tài theo tour Hà Giang suốt chuyến đâu. Thêm nữa là sau khi đến thành phố Hà Giang bạn sẽ phải chuyển sang xe khách khác hoặc tự thuê xe máy. 

Xem thêm: Vé xe Hà Nội Hà Giang

Nếu bạn đi theo nhóm, gia đình thì có thể lựa chọn thuê xe du lịch loại 4 chỗ, 7 chỗ ,16 chỗ. Trong đó, thuê xe du lịch 16 chỗ là tốt nhất vì chỗ ngồi thoải mái hơn hẳn và lái xe thông thạo đường hơn, nhất là đường đi Sapa khá dài và quanh co, dễ gây mệt mỏi.

Xem thêm: Cho thuê xe Ô tô du lịch 16 chỗ Hà Giang và trên Toàn Quốc

Khi xe đã cập bến xe Hà Giang, du khách tiếp tục di chuyển đến Quản Bạ Hà Giang bằng cách thuê xe máy. Tại Hà Giang cho thuê chủ yếu hai loại xe số và xe tay gôn phù hợp với địa hình đồi núi. Mức giá thuê xe dao động 150.000đ – 200.000đ/ xe. 

Xem thêm: Dịch vụ thuê xe máy hà giang

Người Phù Lá ở Hoàng Su Phì – Hà Giang là một trong những cộng đồng dân tộc giàu bản sắc, góp phần làm nên sự đa dạng văn hóa của vùng cao nguyên đá. Với ngôn ngữ riêng, trang phục đặc sắc, lễ hội phong phú và tập quán canh tác ruộng bậc thang, họ đã và đang trở thành “cầu nối văn hóa” đưa du khách đến gần hơn với đời sống miền sơn cước.

Khám phá người Phù Lá không chỉ là hành trình tìm hiểu một dân tộc ít người, mà còn là cách để chúng ta trân trọng, gìn giữ những giá trị truyền thống trong dòng chảy hội nhập hôm nay.